Bijenwerk 2015 juli/augustus

Download dit artikel als PDF

In deze bijdrage aandacht voor:

• De zomeroogst en de opslag van honingraten;
• De mijtbestrijding in juli en augustus, welke mogelijkheden zijn er?
• Het hoe en waarom van een tijdige behandeling van de mijten en voeren;
• De voorbereidingen voor een late dracht, zoals de heidedracht.

In deze editie van Bijenwerk zullen we op een aantal maatregelen ingaan, die de varroamijten in onze bijenvolken moeten terugdringen tot het niveau, waarop ze geen grote schade meer kunnen berokkenen aan onze lang levende winterbijen. De besmettingsgraad moet in ieder geval onder de 10% liggen om de winter te kunnen overleven.

De maanden mei en juni kenden weinig zomerse dagen en veel dagen met (te) lage temperaturen. Daarom viel voor menig imker de voorjaarsoogst enigszins tegen. De Valse acacia (Robinia pseudoacacia) heeft op sommige locaties toch nog met 2 tropisch warme dagen voor een redelijke dracht gezorgd of waren het toch de bladluizen, die voor de enigszins donkere honing verantwoordelijk waren? Veel imkers hadden in deze periode te maken met donkere honing. In de tweede helft van juni begonnen de linde- en tamme kastanjebomen volop te bloeien. Laten we hopen dat de zomer gunstig verloopt voor bijen en imker. De linde- en tamme kastanjebomen staan bij het verschijnen van deze editie van Imkernieuws op veel plaatsen nog in bloei, nog één keer kunnen de bijen helemaal los gaan. De droogte en extreme warmte zal zeker invloed hebben op een laag watergehalte van de nectar. De invloed op de nectarafgifte zal locaal verschillend zijn. Grondsoort en waterpeil zullen daar veel invloed op hebben.

Het oogsten van de zomerhoning

Nadat de lindebomen zijn uitgebloeid, zijn de volken nog op volle zomersterkte. Bij gebrek aan dracht worden heel veel haalbijen gepromoveerd tot speurbijen, dit kan soms oplopen tot 20 a 30% van alle haalbijen. Het is dus zaak ramen en kieren van onze slingerruimten hermetisch af te sluiten. Dat geldt ook al tijdens de oogst van de honing. Hou de honingbakken tijdens het afnemen van de ramen zoveel mogelijk afgedekt met dekplanken.

De oogst verloopt meestal probleemloos bij het gebruik van uitlaatborden. Honingbakken zonder broed zijn binnen 24 uur nagenoeg vrij van bijen en kunnen direct meegenomen worden. Bij het traditioneel afvegen van bijen komt de geur van honing vrij door kleine beschadigingen van de raat, waarbij vanwege de grote aantallen speurbijen er honderden bijen gretig om je hoofd komen cirkelen. De ramen zijn moeilijk bijenvrij te krijgen en de imker moet soms met bijenkap en al achter het stuur kruipen. Dit is geen reclame voor onze hobby!

De opslag van geslingerde raten

Na het slingeren kun je de honingbakken met natte ramen het beste binnenshuis houden en opstapelen tot een toren. Het laten leeg snoepen en opruimen door de bijen kun je beter uitstellen tot het begin van de kersenbloei volgend voorjaar. Het scheelt veel onnodig gesleep met bakken en verstoring van de bijen. Mocht je de ramen willen ontsmetten dat is dit het juiste moment. Met een 6% oplossing van azijnzuur (ijsazijn) worden de raten ontsmet van Nosema sporen en worden de eventueel aanwezige wasmotlarven gedood.
Honingraten zonder broedvervellingen (dus bij gebruik van moerroosters) hebben nagenoeg geen hinder van wasmotlarven, er valt namelijk niets te eten voor ze.

De mijtbestrijding in juli en augustus, welke mogelijkheden zijn er?

Varroabestrijding vormt een essentieel onderdeel van onze bedrijfsmethode. Bij de toepassing van het 3 gangenmenu past u drie verschillende methoden toe op drie verschillende momenten in het bijenseizoen. Iedere behandeling is in samenhang met de andere behandelingen belangrijk.

A. Het voorgerecht in het voorjaar: De bouwraammethode zorgt voor een bijna halvering van uw populatie varroamijten in het voorjaar, mits tenminste 3 volledige broedkamerramen met gesloten darrenraat gesneden wordt. Dit haalt bij lange na niet de effectiviteit van andere middelen, maar kan uiteindelijk wel wintersterfte ten gevolge van een late mijtenexlosie voorkomen. Je remt de mijtengroei namelijk met 1 volledige kalendermaand.

B. Het hoofdmenu: De zomerbehandeling, uitgevoerd in de tweede helft van juli of begin augustus, zorgt er voor dat uw lang levende winterbijen gezond ter wereld kunnen komen.
Geef de bijen na de eventuele afname van de zomerhoning medio juli een flinke hoeveelheid suikerwateroplossing (5 kg opgeloste suiker). Hiermee kunnen de bijen probleemloos tot medio augustus het broednest onderhouden. Bovendien ontstaat boven het broednest een rand honing, die broedschade door het toedienen van de bestrijdingsmiddelen dient te voorkomen. Mocht de honingrand boven het broednest al aanwezig zijn, dan kan het voeren achterwege blijven.

De 3 meest gebruikte behandelingsopties zijn:

1. Een duidelijke instructie voor het toepassen van Thymovar zie je in de volgende video: 
   
   
    
   Denk aan de 5 mm ruimte boven de Thymovar plaatjes, plastic folie op de plaatjes remt de verdamping te veel af.
    
2. Voor het gebruik van Apiguard vind je via deze hyperlink meer informatie:
    
   
   
   
   
3. Voor de toepassing van mierenzuur kun je de volgende video bekijken: 
   
   

Neem vooral de volgende aandachtspunten in acht:

• Bij gebruik van tijmolieproducten, zoals Thymovar en Apiguard is het vooral zaak niet later dan midden juli na de eventuele afname van de zomerhoning de behandeling begonnen te zijn. De behandeling loopt 4 tot 6 weken en de effectiviteit wordt door dalende temperaturen in de nazomer bij een te late start van de behandeling (bijv. augustus) duidelijk onvoldoende. 
• Zorg bij de toepassing van mierenzuurverdamper voor een correcte opvolging van de doseringsvoorschriften. Uiteraard geldt dit ook voor de andere middelen. Overdaad schaadt de bijen zeker. Afwijkingen voor het voorschrift kunnen fatale gevolgen hebben voor uw bijenvolken! Een buitentemperatuur van tussen de 20 en 25 graden Celsius is optimaal. De werking onder de 15 graden is absoluut onvoldoende en boven de 30 graden ontstaat er schade aan de bijen. Vooral de buitentemperatuur, de grootte van het volk en de kast en de toepassingsmaand zijn van belang voor de dosering en de grootte van het verdampingspapier bij de Liebig dispenser. De nieuwe horizontale Nassenheider verdamper (Professional) kent bij verschillende weersomstandigheden een aangepaste dosering van de druppelaar. 
• Het gebruik wordt uitgelegd in de volgende video: 
   
  
  
  
  
• Jonge volken worden over het algemeen eenmalig en soms iets later (tussen 1 en 15 augustus) behandeld, deze groeien namelijk nog door tot in september en zijn over het algemeen opgebouwd uit kunstzwermen zonder broed. 
• De hoofdvolken krijgen allemaal een dubbele behandeling. Sommige ervaren imkers passen de 2e mierenzuurbehandeling selectief toe. Dat wil zeggen uitsluitend indien begin september de mate van natuurlijke mijtenval hiertoe aanleiding geeft. In de volgende editie komen we hierop terug. 

C. De oxaalzuurbehandeling in december zorgt er voor dat de herbesmetting in de herfst met mijten vanuit andere besmette volken weer teniet wordt gedaan. Daarnaast repareert de december behandeling een eventueel niet effectief uitgevoerde zomerbehandeling. Mits je kastbodems voorzien zijn van volledig open gaasbodems (wel even controleren of ze niet dicht gekit zijn) zou je kunnen overwegen om de december oxaalzuur behandeling afhankelijk maken van de mate van besmetting van je volken.
Indien in november en december sprake is van een natuurlijke mijtenval van minder dan 1 mijt per 2 dagen kan de mijtenbehandeling achterwege blijven. Dit dient geen toevalstreffer gedurende 2 dagen te zijn, maar over meerdere perioden van een week gedurende november en december geteld te zijn.

Wil je alles nog eens zorgvuldig nalezen, download dan de varroabrochure van de Universiteit Wageningen.

Waarom tijdig behandelen en voeren?

Een vroeg voorjaar doet de bijenvolken snel groeien. Dit jaar was de voorjaarsontwikkeling niet echt uitbundig te noemen. Desondanks vindt er een gestage groei van de mijtenpopulatie plaats. Niet het voorjaar, maar vooral de nazomer de kritische periode in het voortbestaan van het bijenvolk. Het broednest van de productievolken neemt na de langste dag (21 juni) in omvang af, terwijl het absolute aantal mijten inclusief de virussen zonder ingrepen van de imker, explosief stijgt. De mijtenpopulatie verdubbelt zich iedere 3 a 4 weken. Zonder ingrepen kan 40% van het jonge broed aangetast worden en hiermee loop je de kans op een gezond en langlevend wintervolk straks zeker mis!

Zorg dat de generatie bijen die de langlevende winterbijen moet opkweken, vooral vroeg verschoond wordt van hun plaaggeesten. De bestrijding van de mijten verlaagt tevens de virusdruk. Zowel broed als bijen varen hier wel bij.

Een ander belangrijk facet vorm de voeding in de maanden juli en augustus. In deze periode begint de vorming van de langlevende winterbijen, Zorg dat het je bijen aan niets ontbreekt. Vaak wordt na de afname van de zomerhoning vergeten bij te voeren. Zorg dat je volken met minimaal 6 tot 8 kilo honingvoorraad in de broedkamers achter blijven.
Is dat niet het geval, geef ze dan een 6 liter voerbak gevuld met een suikerwateroplossing.
Ga aansluitend de varroamijten behandelen.
Leg bij het gebruik van tijmolie producten de middelen zo ver mogelijk verwijderd van het voergat. De bijen zullen namelijk die omgeving van de tijmolieproducten mijden.

Het binnenhalen van late drachten

Imkers, die nog naar de heide willen reizen, komen door de late bloei van de linden mogelijk in het gedrang met de varroabestrijding. Gebruik in dit geval mierenzuur, deze behandeling duurt slechts 1 week en treft tevens de in het broed aanwezige mijten.
In augustus/september bloeit de heide en de reuzenbalsemien. Meestal is de heide begin september weer op zijn retour. Het kunnen oogsten van heidehoning wordt vaak als de kroon op het werk van de imker gezien, waarbij heideraathoning een ware delicatesse vormt voor de echte kenner. Een goede voorbereiding op de reis naar de heide is gewenst. Sterke volken zijn een randvoorwaarde. Zorg vooral voor zeer veel broed in beide broedkamers, met bij voorkeur open broed in de buitenste ramen van de bovenste broedkamer, zodat de bijen de honing naar boven in de honingkamer moeten opslaan. Bij een krimpend broednest zullen de bijen er de voorkeur aan geven om de honing rond het broednest op te slaan. De aanwezigheid van open broed aan de buitenkant van het broednest zal dit de eerste 2 a 3 weken verhinderen. Sommige imkers voeren de volken nog voor de heidereis en voor het plaatsen van de honingbakken met een suikerwateroplossing, zodat er in de broedkamer geen plaats meer is voor de opslag van verse heidehoning. Hiermee worden de volken gedwongen de heidehoning naar boven in de honingkamer te brengen.